Fosfor-junkies: landbouwgewassen zijn verslaafd aan fosfaat

De huidige landbouwpraktijk werkt met gewassen die verslaafd en afhankelijk zijn van een constante aanvoer van fosfaat. Tegen die achtergrond is het niet vreemd dat de sector zich blijft verzetten en klaagt over zogenaamd te lage fosfaatgehalten in de bodem, waardoor de opbrengsten achteruit (zouden) gaan. De Franse bodemexpert dr. Philippe Hinsinger zegt dat de oorzaak van het probleem niet het fosfaatgehalte in de bodem is, maar de speciaal gekweekte plantenrassen die vooral gedijen bij een overvloed aan fosfaat. Hij noemt deze planten ‘fosfor-junkies’. De toekomst is aan planten die met minder fosfaat net zo goed of zelfs beter groeien, zo vertelt hij in een documentaire die door Arte is uitgezonden.

Fosfor is een onmisbaar element voor al het leven op aarde. Planten en dieren kunnen niet zonder. Daarover geen twijfel. De laatste jaren wordt vanuit allerlei windrichtingen op ingespeeld en aandacht gevestigd op de steeds schaarser wordende hoeveelheid fosfor (fosfaat). Vroeg of laat zal deze helemaal uitgeput zijn.

Mestfabrieken oplossing?
Sommigen zien hierin een mooi argument om het recyclen van mest (mestfabrieken) te promoten als dé oplossing voor het nakende fosfaattekort. Wat er niet bij wordt verteld is dat mestfabrieken de fosfaatkringloop (en die van andere mineralen zoals stikstof) allesbehalve duurzaam sluiten. Anders geformuleerd: mestfabrieken halen het fosfaatoverschot uit de mest om het goedkoper te kunnen transporteren. Het is dus primair een economische overweging.

In de praktijk wordt fosfaat gewonnen in mijnen (onder andere in Marokko en Tunesië) en daarna met inzet van veel fossiele energie getransporteerd en omgezet in kunstmest. Dit wordt vervolgens weer per schip naar alle delen van de wereld getransporteerd en gebruikt voor het verbouwen van landbouwgewassen.

Een typisch voorbeeld is de teelt van soja in Zuid-Amerika waarvoor op grote schaal kunstmest wordt gebruikt. De sojabonen gaan vervolgens weer per schip de wereld over, onder andere naar de haven van Rotterdam. Nederland is na China de grootste importeur van soja ter wereld. Vandaar gaan de sojabonen rechtstreeks naar verwerkingsbedrijven, waarvan het grootste deel rechtstreeks in het veevoer voor de intensieve veehouderij terecht komt.

Circa 80% van de producten (vlees, zuivel en eieren) worden verkocht op de wereldmarkt. En de mest? Die blijft achter in Nederland of wordt weer verder geëxporteerd naar andere delen van Europa. Is dit een duurzame kringloop? Allerminst! Leveren mestfabrieken een bijdrage aan het oplossen van de dreigende fosfaatschaarste? Nee, evenmin. Mestfabrieken houden dit systeem van verspilling juist in stand.

Techniek versus plant power
In de documentaire ‘Die Phosphor-Krise: Das Ende der Menschheit?‘ van Arte komen diverse deskundigen uit landbouw, kunstmestindustrie en reclycling aan het woord, onder wie woordvoerders van Thermophos in Vlissingen en SNB in Moerdijk. Geen misverstand: het terugwinnen van mineralen uit bijvoorbeeld rioolslib kan nuttig zijn (dit fosfaat zou anders via de rivieren in zee terecht komen). Het terugwinnen kost echter veel energie en de teruggewonnen fosfaat is bepaald niet schoon). Bovendien is dit geen oplossing voor het enorme verlies aan mineralen tijdens het verbouwen van grondstoffen (planten) voor de vlees- en zuivelsector.

Veel interessanter is daarom het wetenschappelijk onderzoek van de Franse bodemexpert dr. Philippe Hinsinger (INRA Montpellier). Hij doet bodemonderzoek naar het gedrag van oude plantenrassen die met veel minder fosfaat goede opbrengsten weten te behalen. De fosfor-junkies verliezen deze wedstrijd. De toekomst is niet aan transport en technische installaties die draaien op fossiele energie, maar aan planten die beter samenwerken met reeds beschikbare mineralen en levende organismen in de bodem. Hinsinger gaat terug naar de bron, de symbiose tussen bodem en plantenwortels.

Een leerzame documentaire!

[youtube]https://youtu.be/lIRk7RW1mBY[/youtube]