BRABANT – Een dipje rond 2010. Meer impact heeft de grootste uitbraak van de coxiella burnetii wereldwijd (veroorzaker van de Q-koorts) niet gehad op de geitenhouderij. Met name in Noord-Brabant is het aantal geiten sinds 2010 met ruim 40.000 dieren toegenomen, zo blijkt uit cijfers van het CBS. Terwijl de besmette geitenbedrijven met een coulante lening overeind werden gehouden, hebben patiënten met Q-koorts tot op de dag van vandaag het nakijken. In dit bericht een update over de geitenhouderij in Nederland op basis van de meest recente cijfers van het CBS en een overzicht van eerdere ontwikkelingen in dit voor veel mensen uiterst pijnlijke dossier.
Het aantal dieren in de Brabantse geitenhouderij steeg in 2016 met circa 4.300 stuks ten opzichte van een jaar eerder. Overijssel zat daar net boven met 4.788 geiten. De provincie Gelderland was in 2016 de grootste stijger met circa 9.500 dieren. In absolute aantallen telt Brabant nog steeds het grootste aantal geiten (bijna 163.500).
Brabant telt het grootste aantal geiten (bijna 163.500) van Nederland. Cijfers van het CBS wijzen uit dat het aantal geiten, ondanks de Q-koorts, weer ongehinderd stijgt.
Brabant grootste stijger
Wanneer de historische trends per provincie worden bekeken, dan heeft in Noord-Brabant de grootste toename van het aantal geiten plaatsgevonden. 
Sinds 2000 nam in Brabant het aantal geiten toe met iets meer dan 93.000 dieren. Tweede is Gelderland (circa 80.000) en Overijssel (circa 44.000) en Limburg (39.000).
Grootste stijgers in Brabant
Binnen de provincie Brabant herbergt de gemeente Alphen-Chaam momenteel het grootste aantal geiten (17.272) gevolgd door Landerd (16.551). Veel geiten bevinden zich verder in onder meer in de gemeenten Oss, Haaren, Oirschot en Sint Anthonis. Herpen, de plaats waar in 2007 de eerste signalen over de besmettelijke Q-koorts opdoken, behoort tot de gemeente Oss (rode stippellijn). 
Zelfs in de gemeente Oss steeg het aantal geiten sinds 2010 met ruim 7.000 dieren . Ten opzichte van 2006 (het jaar vóór de Q-koortsepidemie) is zelfs sprake van een stijging van 50%.
Wanneer naar de verdeling binnen Brabant wordt gekeken, dan blijkt dat bijna tweederde (63%) van alle geiten in Noordoost- en Zuidoost-Brabant is gehuisvest. Bij elkaar opgeteld gaat het om circa 102.500 dieren. De overige 61.000 dieren verblijven in Midden- en West-Brabant.
De cijfers van het CBS maken één ding duidelijk: de geitenhouderij in Brabant is sinds 2010, toen de Q-koorts over zijn hoogtepunt heen leek te zijn, aan een gestage opmars bezig.
Bewoners besmet
Een op de drie inwoners van Herpen is tijdens de uitbraak besmet met de coxiella burnetii van wie velen Q-koorts hebben doorgemaakt of nog steeds last hebben van de gevolgen. Daarnaast heeft mogelijk nog eens 26,5 procent van de inwoners Q-koorts gehad zonder dat ze dit zelf beseften. Dat blijkt uit een onderzoek dat in 2014 door GGD Hart voor Brabant is uitgevoerd.
RVIM: meer doden
Volgens Roel Coutinho (RIVM) zijn er in Nederland meer mensen overleden ten gevolge van de Q-koorts. Eerder werd aangenomen dat het om 18 mensen ging. In Nieuwsuur zei Coutinho februari 2012 dat ‘het minstens om 25 personen gaat en mogelijk 2 tot 3 keer meer’. Ook het totaal aantal mensen dat besmet is met de Q-koortsbacterie (coxiella burnetii) ligt aanzienlijk hoger. Volgens Coutinho heeft circa 1 tot 2 procent van de 50.000 besmette mensen een chronische variant van Q-koorts opgelopen.
JBZ: 100.000 besmet
Volgens het Jeroen Bosch Ziekenhuis zijn circa 100.000 mensen in Nederland besmet geraakt met de coxiella burnetii. Eerder ging het RIVM uit van circa 50.000 personen. Marjolijn Wegdam-Blans, werkzaam bij stichting PAMM in Eindhoven, promoveerde januari 2014 op een proefschrift met een nieuwe, diagnostische richtlijn die leidend is voor het opsporen van chronische Q-koorts.
Q-support: 74 doden
Op 31 mei 2016 stelde Q-support dat het aantal overledenen is bijgesteld naar 74. Volgens Q-support kan nu met grote zekerheid worden gesteld dat van de 430 patiënten die de chronische variant van Q-koorts kregen, er 65 sterfgevallen zeer waarschijnlijk het gevolg zijn van chronische Q-koorts en 9 een gevolg van acute Q-koorts.
Ernstige complicaties
Het Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) maakte vrijdag 14 april 2017 bekend dat circa zestig procent van de mensen met bewezen chronische Q-koorts vroeg of laat te maken krijgt met ernstige complicaties en klachten die hun kwaliteit van leven kan aantasten. Het gaat hierbij onder andere om fistels in de bloedvaten in de buik, buikabcessen, ontsteking van de aorta of een lekkende hartklep.
Patiënten dienen schadeclaim in
In oktober 2013 hebben twee advocaten uit Nijmegen de eerste stappen gezet voor het indienen van een schadeclaim bij een groot aantal geiten- en schapenhouders namens circa 300 mensen die getroffen zijn door de Q-koorts. Volgens letselschadeadvocaat Ivo Sindram is het ‘in eerste instantie logisch’ om de schade van deze mensen te verhalen op de ruim honderd besmette bedrijven.
Daling kwaliteit van leven grootste schadepost Q-koorts
De uitbraak van de Q-koorts heeft in totaal 161 tot 336 miljoen euro aan schade opgeleverd. Dat blijkt uit een rapport van SEO Economisch Onderzoek dat oktober 2011 uitbracht in opdracht van de provincie Brabant. Genoemd bedrag is exclusief de kosten door daling van de kwaliteit van leven van gezonde mensen en kosten van lokale overheden. Het grootste deel van de schadepost bestaat volgens de onderzoekers uit ‘niet-geprijsde effecten’, waarbij de daling van de kwaliteit van leven van Q-koortspatiënten het grootst is. Deze wordt geschat op 67 à € 145 miljoen euro. Het grootste deel van de geleden schade is afgewenteld op de maatschappij.
Besmetting en vaccinatie?
Q-koorts is geen exclusief Nederlands probleem. In Duitsland zijn veel meer melkkoeien besmet met coxiella burnetii dan tot dusver werd aangenomen. Dat blijkt uit een niet eerder gepubliceerde studie die in het bezit is van de redactie van Animal Health Online. De ‘Gesellschaft für Innovative Veterinärdiagnostik’ in Hannover heeft sinds april 2013 melkmonsters van 636 Duitse melkveebedrijven onderzocht. Hiervan was 63 procent positief getest op de aanwezigheid van de bacterie coxiella burnetii.
Tegen openbaarheid vergoedingen
De Limburgse Land- en Tuinbouwbond (LLTB) heeft haar leden die een geiten- en/of schapenbedrijf hebben, opgeroepen om niet mee te werken aan openbaarmaking van hun bedrijfsgegevens met betrekking tot vergoedingen die zijn uitgekeerd in het kader van de Q-koortsepidemie.
Verburg en Klink
Oud-minister van Landbouw, Gerda Verburg (CDA), zei in april 2012 tijdens een hoorzitting van Nationale Ombudsman over de Q-koorts in het provinciehuis dat zij niet precies wist waar de besmetting met de Q-koorts vandaan kwam. “We hebben gedaan wat we konden.” Wel gaf ze toe dat er sneller een meldingsplicht ingevoerd had moeten worden, hoewel ze daarbij de kanttekening plaatste of patiënten daar baat bij zouden gehad. GGD-arts Jos van de Sande noemde de reacties van de bewindslieden de volgende ochtend voor de VARA-radio een ‘trieste vertoning’ en een ‘absurde situatie’.
[youtube]https://youtu.be/-ghiFuL7Abk[/youtube]
Geen excuses patiënten, wel vergoeding bedrijven
Excuses. Meer dan excuses vroegen de mensen die besmet zijn met Q-koorts niet van de overheid. Zelfs toen Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer de oud-ministers Verburg (Landbouw) en Klink (Volksgezondheid) vorig jaar onder ede hoorde in het provinciehuis in ’s-Hertogenbosch, kregen zij dat woord niet over de lippen. Wat blijkt? Het ministerie van Landbouw heeft in totaal € 2,5 miljoen euro beschikbaar gesteld om geiten- en schapenhouders te helpen om de schade ten gevolge van de Q-koorts te overbruggen.
Schippers: overheid tekort geschoten
Minister Schippers van Volksgezondheid erkent 26 november 2010 in een brief aan de Tweede Kamer dat de overheid tekort is geschoten bij de aanpak van de Q-koorts. Eerder concludeerde een onderzoekscommissie dat de overheid sneller had moet ingrijpen, in het belang van de Volksgezondheid.0 De minister hield zich op de vlakte hoe ze de aanpak wil verbeteren.
Kanttekening bij Kamerbrief minister Schippers over zoönosen
Minister Edith Schippers (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) heeft 13 oktober 2015 een brief aan de Tweede Kamer gezonden, waarin ze ingaat op de problematiek van zoönosen. Dat zijn ziekten die kunnen overgaan van mens op dier, zoals de Q-koorts. In de brief legt de minister het accent op samenwerking tussen humane en veterinaire artsen en monitoring van potentiële risico’s. De extreem hoge veedichtheid, met name in Brabant, wordt kennelijk als een gegeven gezien. Mens, Dier & Peel plaatst een aantal kanttekeningen. ‘De vraag is hoe effectief monitoring zal zijn bij een nieuwe, volstrekt onbekende ziekte.’
Q-uestion: ‘Nederlandse staat faalt in beschermen burgers’
Stichting Q-uestion, een organisatie die opkomt voor mensen die getroffen zijn door de Q-koorts, gaat in juni de Nederlandse staat aanklagen omdat de overheid in gebreke is gebleven rond het beschermen van burgers bij de uitbraak van Q-koorts. Dat maakte Bert Brunninkhuis, oud-secretaris van de gemeente Eindhoven en zelf slachtoffer van de Q-koorts, donderdag 22 mei bekend in het tv-programma Eén op Eén.
Rechter: overheid niet nalatig
Volgens een uitspraak van de rechtbank in Den Haag op 25 januari 2017 heeft de Nederlandse niet nalatig gehandeld tijdens de uitbraak van de Q-koorts tussen 2007 tot en met 2011. De rechter deed deze uitspraak in een rechtszaak aangespannen door patiënten die besmet raakten met de coxiella burnetii en daarna Q-koorts kregen. Burgers die getroffen waren door de Q-koorts eisten daarom een schadevergoeding via de rechter. Die eis werd door de rechter afgewezen.
Biedt Rutte nu wel of geen excuses aan?
Tijdens het Debat van het Zuiden op 11 maart 2017 biedt premier Rutte namens de Nederlandse regering toch min of meer zijn excuses aan over de Q-koorts. Een duidelijk geval van verkiezingsretoriek.
Nog geen twee weken eerder kreeg premier Rutte die excuses niet over zijn lippen. Tijdens een vraaggesprek met lezers van het Brabants Dagblad manoeuvreerde hij zich in allerlei bochten om het woord ‘excuses’ maar niet te hoeven gebruiken:
Rutte over Q-koorts in BD: “Ik moet oppassen. Als ik verkeerde zin gebruik, beken ik schuld. Dat heeft financiële consequenties.” #TK2017
— Knakdeworst (@knakdeworst) March 2, 2017
Jos van de Sande: ‘We zijn onverantwoord bezig in Brabant’
Willen we het niet weten of snappen we het niet? De recent gepensioneerde GGD-arts Jos van de Sande gaat in juli 2016 in een interview met Dick Veerman (Foodlog / Café Weltschmerz) uitgebreid in op de achtergronden en risico’s van infectieziekten zoals de Q-koorts. “Het is toch wel bijzonder dat mensen, ook vanuit de infectieziektenbestrijding, gedeeltelijk meegaan met de gedachte ‘het bewijs moet maar geleverd worden’.” Volgens Van de Sande past een hoge dierdichtheid niet in een gebied waar ook veel mensen wonen.
GGD-arts stomverbaasd over uitbreiding geitenhouderij
GGD-arts Jos van de Sande zei juni 2016 stomverbaasd te zijn over recente uitbreidingsplannen van geitenbedrijven in Brabant en Gelderland. “Er ligt nieuw bewijs voor ernstige gezondheidsproblemen ten gevolge van de intensieve veehouderij. (..) Wij komen er niet onder uit een stop te zetten op het aantal beesten. Het moet gaan over de volksgezondheid. Maar het gaat helaas nog al te vaak om slappe compromissen tussen boeren, buren en burgers aan de keukentafel’.
Provincie Brabant: volop ruimte geitenhouderij
April 2017. Ondanks de grootste Q-koortsuitbraak wereldwijd geeft het provinciebestuur van Noord-Brabant in de ontwerp Verordening Ruimte 2017 die tot 13 april 2017 ter inzage lag weer ruim baan aan de veehouderij, waaronder ook de geitenhouderij. Kennelijk heeft de politiek nog steeds geen lessen getrokken uit de Q-koortsepidemie. De geitensector is dankzij de overheid weer booming, zo blijkt uit cijfers van het CBS. En de getroffen patiënten? Die zijn nog steeds aan het procederen met diezelfde overheid…
Update: Q-koortspatiënten in hoger beroep
Bijna driehonderd Q-koortspatiënten gaan 15 april 2017 in hoger beroep tegen een uitspraak van de rechtbank van Den Haag (NRC) dat de staat niet onrechtmatig gehandeld zou hebben. Het stoort de patiënten vooral dat de rechtbank oordeelde dat ze op basis van kennisinstituut RIVM hadden kunnen weten welke geitenbedrijven besmet waren.
Dat je juist vandaag dit bericht over nog meer van die vieze beesten moet lezen is dubbel triest. Vandaag, vrijdag 14 april, werd bekend dat de Q-koorts nog veel meer slachtoffers gaat eisen. Daar komt bij: hoe meer veefabrieken, hoe meer zieken!