Winston Churchill, de man die samen met Britse en geallieerde legers Europa bevrijdde van de naziterreur, pleittte in 1924 al voor het gebruik van sojaproducten. In een speech in Londen zei Churchill destijds: “Het is een zaak van het hoogste politiek belang dat het Westen lessen trekt uit de goedkopere levensstandaard van volkeren in het Oosten door de sojaboon te adopteren als voedingsbron.” De inspiratie voor deze uitspraak kwam van de Oostenrijkse biochemicus Laszlo Berczeller. Inmiddels is de sojaboon uitgegroeid tot een massaal verbouwd gewas. De boon die de mensheid kan voeden, dreigt helaas steeds meer de oorzaak te worden van een ecologische ramp.
Ladislaus (Laszlo) Berczeller (1890-1955) was een van de belangrijkste pioniers in Europa op het gebied van bereiden van sojaproducten, met name sojameel. Hij ontwikkelde het eerste veel gebruikte sojavoedsel in Europa en zag een toekomst voor zich van een steeds grotere rol van sojaproducten. Zijn onderzoek naar het ontwikkelen en patenteren van een hoogwaardig sojameel, het regelen van de productie in verschillende landen en het breed verspreiden van de vele voordelen van sojabonen, speelde een sleutelrol bij de introductie van sojavoedsel in de Westerse wereld.
Patenten
Berczeller diende op 20 januari 1921 zijn eerste aanvraag in bij het Oostenrijkse patentbureau onder de titel ‘Verfahren zur Verbesserung von Sojabohnen‘. Een paar dagen later (26 januari 1921) volgde een tweede aanvraag samen met Robert Graham (Haymount, Scotland) in Duitsland. Dit Duitse patent werd 15 november 1924 toegekend onder nr. 406.170, terwijl het Oostenrijkse patent pas zes jaar later (25 April 1927) werd erkend onder nr. 106.346.
Ondanks dat de toekenning van de patenten lang op zich liet wachten, deponeerde Berczeller twee maanden na zijn eerste aanvraag (7 maart 1921) al zijn derde patent in Wenen met de titel ‘Verfahren zur Herstellung eines Mischbrots aus Sojabohnen‘. In de jaren daarna volgden nog diverse andere patentaanvragen.
Ideale voedingsbron
Berczeller zag al vroeg in dat sojameel een ideale, eiwitrijke voedingsbron is voor mensen, aangezien het geconcentreerd kan worden in de vorm van koekjes en een prima vervanging is voor dierlijk voedsel dat als nadeel heeft dat het gemakkelijk bederft. Tegelijkertijd wees hij er op dat sojameel geen vervanging is van het relatief zetmeelrijke tarwemeel, maar een plantaardige aanvulling is op tarwemeel die de plaats kan innemen van dure, dierlijke voedingsmiddelen om de kosten van levensonderhoud te verlagen tot een niveau dat niet bereikt kan worden met aardappelen, maïs of intensieve landbouw.
Het eerste Britse patent dateert van 1 maart 1924 met de titel “Improved treatment of soy beans” en werd toegekend op 28 mei 1925 onder nr. 234.202. Daarin wordt het procedé beschreven voor het verhitten van sojabonen, gevolgd door behandeling met verzadigde stoom gedurende 10-12 minuten, waarna de bonen gebuild en vermalen kunnen worden tot hoogwaardig sojameel.
Promotie sojameel
Tijdens de vroege jaren ‘20 begon Berczeller te reizen om zijn ideeën over sojaproducten en sojameel te promoten. Oostenrijk en Hongarije stelden plannen op, waarin ze aankondigen het gebruik van sojabonenmeel te gaan intensiveren. Op 28 september 1921 verschenen er twee artikelen over Berczeller en zijn werk in The Times (Londen). Het eerste bericht was een korte introductie “Manna’ for the Hungry”.
Het tweede, langste artikel was door Berczeller zelf geschreven en verscheen op pagina 11-12 met de titel “Manna’ food. Products of the Soya Bean. Bread, Flour and Milk”. Daarin staat dat sojamelk in Wenen wordt geproduceerd voor een zesde van de prijs van koeienmelk en qua smaak niet te onderscheiden met een amandelachtige smaak voor gebruik in thee, cacao, pudding en ijs. Het sojameel, dat volgens het artikel 40% goedkoper was in Wenen dan tarwemeel, bevatte 40% eiwit en 20% vet. Het brood dat ermee werd gebakken, was goedkoper dan elk ander brood op de markt, zou van goede smaak zijn geweest en gemakkelijk verteerbaar en bovendien twee tot drie weken vers blijven.
Winston Churchill: highest political importance
In 1924 woonde Berczeller een soja-diner bij van de British Empire League in Londen. Een van de aanwezigen was Winston Churchill. Die was onder de indruk van het onderzoek van Berczeller en de impact die sojabonen kunnen hebben als voedingsbron: “It is a matter of the highest political importance that the West should learn the lesson of cheaper standards for living which is taught them by the peoples of the East in the adaption of the soya bean as an article of food.” Dat jaar publiceerde Churchill enkele artikelen in The Times over de voordelen van sojaproducten.
Om de voedingswaarde van zijn sojameel aan te tonen, publiceerde Berczeller de resultaten van een experiment met ratten die drie soorten voer kregen: onbehandelde sojabonen, rauw gemalen sojabonen en zijn gepatenteerd sojameel. De rattten bleken een uitgesproken voorkeur te hebben voor zijn gepatenteerd product, ze groeiden sneller en leefden langer. Heden ten dage is sojameel het meest gebruikte soja-eiwit. Vooral in de diervoederindustrie…
Uitvinder en visionair
Ladislaus Berczeller was niet alleen een uitvinder, maar ook een visionair: “Dit meel, dat goedkoop is en gemakkelijk te produceren in inheemse rijstmolens, kan van groot belang zijn voor China.” Inmiddels is China uitgegroeid tot de grootste importeur van soja ter wereld (Nederland staat tweede). Wat hij echter niet voorzag en zeker ook niet wenste, is de enorme impact die sojameel heeft gekregen als grondstof voor diervoeders in de huidige tijd. “Die Sojabohne muss vor allem ein Nahrungsmittel für die Menschen sein, wie die Kartoffel, und sie wird sicherlich diese Rolle spielen, sobald ihre biologischen Mängel beseitigt sind.”
“Met zijn lage kosten, hoge voedingswaarde en extreem gebruiksgemak bij het koken, voldoet sojameel aan alle vereisten voor goed voedsel. Praktisch onderzoek moet nu bepalen of en hoe het zich het beste kan bewijzen in menselijke voeding.” Berczeller berekende hoeveel kilo’s vlees, hoeveel glazen melk en hoeveel eieren qua voedingswaarde vervangen kunnen worden door een pond van zijn sojameel. Het liep anders. Zijn procedé wordt op grote schaal toegepast in de veevoederindustrie.
Voeding voor dieren of mensen?
Uit onderzoek van Profundo in opdracht van Milieudefensie blijkt dat 79% van de wereldwijde sojabonenproductie direct wordt gebruikt als grondstof voor veevoeder. Wat een oplossing voor de mensheid en onze planeet had moeten zijn, is inmiddels verworden tot een ecologische ramp van ongekende omvang. Zeker sinds grote delen van Zuid-Amerika worden ontbost en bedrijven als Monsanto en Bayer gemanipuleerde sojazaden op de markt brengen die resistent zijn gemaakt voor bestrijdingsmiddelen als glyfosaat.
Terwijl de conversie van hoogwaardig plantaardig naar dierlijk eiwit vanuit het oogpunt van voedingswaarde geen enkele toegevoegde waarde heeft voor mensen… Initiatieven als Alpro (1980), Vivera (1990), GoodBite (2002), Vegetarische Slager, (2010) Veggie Chef (2017) en vele andere zijn actuele voorbeelden van bedrijven die terugkeren naar het oorspronkelijke erfgoed van Ladislaus Berczeller en de sojaboon toepassen als een volwaardige grondstof voor menselijke consumptie.
- Bron: Biography of Laszlo (Ladislaus) Berczeller (1890-1955) and history of his work with edelsoja whole soy flour. Samengesteld door William Shurtleff & Akiko Aoyagi. copyright © 2016 Soyinfo Center.
