Milieuorganisaties in brief aan EU: verleen geen 6e derogatie

BRABANT / GELDERLAND – Elf non-profit organisaties, waaronder Mens, Dier & Peel, hebben in een brief aan de Europese Commissie in Brussel aangedrongen op het niet verlenen van de zogeheten 6e stikstofderogatie. Met die regeling krijgen melkveehouders de mogelijkheid meer mest op graslanden uit te rijden. In de EU geldt hiervoor een norm van 170 kg/hectare. Met de derogatie wordt dat 250 of 230 kg/ha. Veehouders die hun koeien permanent op stal houden, mogen zelfs 320 kg/ha stikstof op grasland uitrijden. De indieners van de brief wijzen er op dat de waterkwaliteit in Nederland na 20 jaar stikstofbeleid nog altijd niet aan de normen voldoet.

Nederland heeft de afgelopen 20 jaar tot 5 keer toe een ontheffing (derogatie) gekregen van de Europese Commissie van de stikstofnormen zoals vastgelegd in de Europese Nitraatrichtlijn. Doel hiervan is de waterkwaliteit te verbeteren. Twintig jaar later blijkt dat op veel plaatsen in Nederland het oppervlaktewater op veel plaatsen nog steeds te veel stikstof (nitraat) bevat. Een overmaat aan nitraat is slecht voor dieren en planten. Daarmee rijst de vraag of de derogatie in de Nederlandse situatie nog wel een doelmatig instrument is om de doelen van de Nitraatrichtlijn te halen?

Regering laakbaar en nalatig
De ondertekenaars van de brief stellen dat de Nederlandse regering laakbaar nalatig is opgetreden in het bereiken van de doelstellingen van de Nitraatrichtlijn. Daarbij wordt onder meer gewezen op het feit dat Nederland het meest veedichte land van Europa is met een uitzonderlijk omvangrijk mestoverschot. Dit mestoverschot brengt met zich mee dat voor een aanzienlijk deel van de Nederlandse mestproductie geen plaats is op de beschikbare landbouwgronden. Met name niet-grondgebonden veehouderijen (overwegend pluimvee- en varkenshouderijen) moeten aanzienlijke kosten maken om van dit mestoverschot af te komen. De kosten hiervan verschillen aanzienlijk per regio.

Recent zijn er nieuwe bewijzen beschikbaar gekomen, waaruit blijkt dat er op grote schaal wordt gefraudeerd met mest. Het ondernemerschap van veehouders wordt sterk beheerst door het maximaal reduceren van bedrijfskosten, met inbegrip van het zich tegen de laagst mogelijke kosten ontdoen van (mest-)afval. In de brief wordt er tevens op gewezen dat mest krachtens het Europees recht het predicaat ‘afval’ toekomt, zodra veehouders zich daarvan ontdoen; al dan niet tegen een vergoeding van een wederpartij.

Derogatienormen
Het uitrijden van mest op het land boven de vastgestelde stikstofderogatienorm (in Zuid-Nederland maximaal 230 kg/ha, elders in Nederland 250 kg/ha) blijkt voor veehouders een reëel alternatief om op kosten te besparen bij de afvoer van overtollige mest. Het had op de weg van de Nederlandse regering gelegen om dit risico 20 jaar geleden in ernst te onderzoeken en passende maatregelen te nemen om illegale mestaanwending tot een minimum te beperken. Dat is niet gebeurd. Diverse rapporten wijzen uit dat de normen voor de waterkwaliteit, met name in Zuidoost-Nederland, op veel plaatsen stevig worden overschreden.

• Mens, Dier & Peel heeft in 2017 al een officiële klacht ingediend bij de Europese Commissie tegen de lopende (5e) derogatie. Deze klacht is nog in behandeling.

In de afgelopen 20 jaar had de Nederlandse regering ook een passende maatregelen en een doelmatig handhavingsinstrument kunnen ontwikkelen om de naleving van de normen op orde te krijgen. Uit publicaties van NRC Handelsblad (‘Het Mestcomplot’) en diverse signalen uit de sector, Planbureau voor de Leefomgeving en een recent politierapport blijkt het tegenovergestelde: er wordt op grote schaal gefraudeerd met mest. In een brief aan de Kamer weerspreekt de minister van LNV de bevindingen van NRC Handelsblad niet. Er circuleren al jaren meldingen over omvangrijke fraude met mest. Het ontbreken van inzicht in de naleving van de Nitraatrichtlijn getuigt allerminst van een loyale uitvoering van deze verplichtingen.

Zesde actieprogramma stikstof
Ook de verklaring van de Nederlandse regering inzake het actieprogramma voor het binnenhalen van de 6e derogatie getuigt naar het oordeel van de briefschrijvers van een ongewijzigd en schromelijk gebrek aan ambitie om de normering van mestaanwending alsnog serieus ter hand te nemen. Een verklaring voor het langdurig stilzitten in de voorbije periode ontbreekt. Van enig inzicht in het geschonden rechtsvertrouwen wordt geen blijk gegeven.

Een voldoende basis om tot een duurzaam vertrouwensherstel te kunnen komen ontbreekt. Waarom zou de Nederlandse regering nu wel doen wat al 20 jaar op haar weg lag, maar tot op heden is nagelaten? Wat zijn de verklaringen van de Nederlandse regering nog waard? Het 6e Actieprogramma van de Nederlandse regering kan onmogelijk worden aanvaard als een voldoende reactie op langdurig stilzitten.

Concrete maatregelen ontbreken
De mestfraude in Nederland is het gevolg van langdurig stilzitten door de overheid. Als gevolg daarvan is een bedrijfscultuur ontstaan, die enkel met krachtige ambities gekeerd kan worden. In het 6e actieprogramma ontbreken voldoende concrete maatregelen om de mestfraude aan te pakken. Het onderscheidt zich nauwelijks van de eerdere programma’s.

Een loyale uitvoering van de Nitraatrichtlijn is volgens de ondertekenaars alleen mogelijk indien de vee- en mestproductie in Nederland ingrijpend wordt beperkt. Daaruit volgt dat een krimp van de Nederlandse veestapel een noodzakelijk onderdeel dient te vormen van het Nederlandse beleid.

De brief aan Europese Commissie over Nitraatrichtlijn | English version is medeondertekend door de volgende organisaties:

• Vereniging Leefmilieu, Nijmegen
• Coöperatie Mobilisation for the Environment U.A., Nijmegen
• Stichting Openbare Ruimte, Amsterdam
• Vereniging Leefmilieu Veghel-Erp, Veghel
• Milieuvereniging Land van Cuijk, Mill en St Hubert
• Stg. Leefbaar Buitengebied Gelderland, Oude IJsselstreek
• Vereniging Behoud de Parel, Grubbenvorst
• Werkgroep Milieubeheer Groesbeek, Groesbeek
• Stichting Werkgroep Behoud de Peel, Deurne
• Mens, Dier & Peel, Gemert Bakel / Boekel
• Stichting Natuur en Milieu Aalten, Aalten