DEN HAAG – Deze zomer (2018) starten vijf onderzoeken naar het gebruik van antibiotica in de intensieve veehouderij en de effecten hiervan op mensen en vee. De studies zijn onder meer gericht op het verminderen van antibioticagebruik bij vee, betere implementatie van veterinaire richtlijnen, beperken overdracht MRSA, vroege detectie van antibioticaresistentie en mestverwerking & antibioticaresistentie. De onderzoeken worden uitgevoerd door de Universiteit Utrecht, RIVM, Wageningen University & Research en ZonMw (voortgekomen uit ZorgOnderzoek Nederland en afd. Medische Wetenschappen van NWO).
Verminderen antibioticagebruik bij vee
Een van de deelstudies wordt uitgevoerd door de Universiteit Utrecht en betreft een studie naar de benodigde biosecurity, vaccinatiegraad en acties op veebedrijven om het antibioticagebruik bij kippen, kalveren en varkens in Nederland te verminderen. De naam van het project klinkt nogal ludiek: CIAOCIAO! en is de afkorting van ‘Comparative Impact Assessment of Options to Curtail Inessential Antimicrobials On-farm’.
- Meer informatie: Onderbouwing verminderen antibioticagebruik bij vee
- Zie ook: Reportage tv-zender Arte: ‘Gevaar uit de stal’
Betere implementatie veterinaire richtlijnen antibioticagebruik
In een interventiestudie gaan de Universiteit Utrecht en Wageningen University & Research toetsen of de implementatie van veterinaire richtlijnen voor landbouwhuisdierenartsen te verbeteren is. Het doel van deze interdisciplinaire studie is het ‘op een verantwoorde manier’ verder reduceren van het antibioticagebruik binnen de veehouderij. Officiële benaming: VET-ENHANCE (Veterinary guidelines to support antimicrobial stewardship: enhancing implementation through behavioural interventions).
- Meer informatie: Interventiestudie veterinaire richtlijnen
- Zie ook: Kamervragen Van Dekken over voorschrijfgedrag antibiotica
- En: Proefschrift: Test gezinsleden van dierenarts op MRSA-bacterie
Varkensneus remt MRSA
Onderzoekers van de Universiteit Utrecht gaan ook met hightech moleculaire technieken kijken of bacteriën die van nature bij varkens in de neus voorkomen, de groei van MRSA kunnen remmen. In dit interdisciplinaire project werken artsen, onderzoekers, dierenartsen en veehouders gezamenlijk aan het beperken van de overdracht van MRSA van varkens naar mensen. In ziekenhuizen, met name in veedichte gebieden als Brabant en N-Limburg, wordt door het actieve ‘search en destroy’ beleid de insleep van MRSA voorkomen, maar de kosten hiervan zijn hoog. MRSA-PREVENT: Control of MRSA in the pig nasal microbiome to prevent transmission to humans.
- Meer informatie: MRSA-project
- Zie ook: Alarmbel huisartsen over toename resistentie bij veehouders
- En: Onderzoekers: ‘MRSA bij mens is afkomstig van vee’
Blauwdruk vroege detectie antibioticaresistentie
De Universiteit Utrecht ontwikkelt ook een blauwdruk voor detectie van nieuwe typen van antibioticaresistentie in de veehouderij. Vroege opsporing in de veehouderij is essentieel wanneer het gaat om resistentie tegen antimicrobiële middelen die essentieel zijn voor de behandeling van bacteriële infecties bij mensen.
‘Als ten tijde van eerste detectie een nieuw type antibioticaresistentie maar op een klein aantal bedrijven voorkomt, dan is het goed mogelijk om het risico op blootstelling van mensen te minimaliseren. Echter, wanneer een groot aantal bedrijven positief zijn bevonden is dat niet meer haalbaar’, aldus de toelichting. De veelzeggende naam van dit project luidt: BEWARE en staat voor ‘Blueprint for Early Warning of Antimicrobial Resistance Emergence in animals’.
- Onderzoeksproject: Ontwikkeling blauwdruk vroege detectie
- Zie ook: The Lancet: ‘Antibioticaresistentie onderschat probleem’
Mestverwerking en antibioticaresistentie
In Nederland (en andere landen) wordt steeds meer dierlijke mest bewerkt, voordat deze op het land wordt uitgereden, bijvoorbeeld met compostering. In het ARMIS project onderzoekt het RIVM samen met internationale partners in hoeverre deze mestverwerkingstechnieken ook antibioticaresistentie kunnen verminderen. Met behulp van metingen in Canada, Roemenië, Duitsland en Nederland wordt uitstoot van antibioticaresistentie uit mest en mestverwerkingsinstallaties gemeten en gemodelleerd. Ook wordt gekeken naar de risico’s dat mensen hieraan worden blootgesteld: hoe groot zijn de risico’s, hoe worden ze gezien door de ogen van betrokkenen en hoe kunnen de risico’s duidelijk worden gecommuniceerd.
Mens, Dier & Peel heeft al in 2012 bij Waterschap Aa en Maas gewezen op de lozing van antibioticaresten en risico van antibioticaresistentie via mestverwerkingsinstallaties. Dat heeft uiteindelijk geleid tot invoering van een extra maatregel: in het stroomgebied van Aa en Maas dienen mestverwerkers uitgerust te worden met omgekeerde osmose. In de praktijk wordt deze maatregel echter lang niet altijd toegepast.
- Zie ook: Aandacht waterschappen en GGD voor antibiotica & resistentie
- En: RIVM: hoge percentages resistente bacteriën in rivieren
- En: Onderzoek naar uitwisseling genen resistente bodembacteriën
- Onderzoeksproject: Mestverwerking en antibioticaresistentie
Over antibioticaresistentie
Ziekteverwekkers die slimmer worden dan de medicijnen die mensen kunnen bedenken: de resistentie tegen antibiotica is een urgent en wereldwijd probleem. Een probleem dat vraagt om een multidisciplinaire en internationale aanpak, aldus onderzoekers en wetenschappers.
- Meer informatie: Over resistentie
- Programma: Antibioticaresistentie ZonMw
Alle onderzoeken worden gefinancierd vanuit het programma Antibioticaresistentie en het Joint Programming Initiative on Antimicrobial Resistance (JPI AMR). Dit project is in 2011 opgezet door vijftien Europese landen met steun van de Europese Commissie en telt inmiddels 26 deelnemende landen wereldwijd. Het onderzoeksbudget bedraagt 65 miljoen euro en wordt besteed aan onderzoek naar nieuwe antibiotica, rentmeesterschap van bestaande antibiotica en studies en controle over de verspreiding van antibioticaresistentie tussen mensen, dieren en milieu vanuit het zogeheten “One Health-perspectief”.
- Eerdere projecten: Samenwerking tussen veehouders, dierenartsen en voervoorlichters inzake antibioticagebruik
Opvallend aan deze studies is dat alle projecten uitgaan van de huidige situatie. Te weten een hoge veedichtheid (en daardoor noodzaak tot gebruik van antibiotica) en als gevolg hiervan ook een noodzaak tot het verwerken van het enorme mestoverschot. Ook het onderzoek naar vroege detectie van antibioticaresistentie (hoe nuttig dit ook lijkt) wijst erop dat de opdrachtgever van de studies vooral denkt in de richting van ‘damage control’ en het in stand houden van de huidige situatie. In eerdere onderzoeken is er al op gewezen dat een hoge veedichtheid een risicofactor is in gebieden met een eveneens hoge bevolkingsdichtheid.
Zo waarschuwde de Wereldvoedselorganisatie FAO in 2006 al in het rapport “Livestock’s long shadow” voor de tendens dat veehouderijen in toenemende mate rondom stedelijke gebieden worden geconcentreerd. Dit gaat ten koste van de extensieve landbouw. Een bijkomend probleem van dit proces is dat intensieve productiemethoden leiden tot hoger gebruik van antibiotica en dat uitspoeling van mest zorgt voor ophoping van grote hoeveelheden nitraat en fosfaat in het grondwater. Ook de volksgezondheid is volgens de FAO in gevaar, vanwege de huisvesting van grote hoeveelheden dieren in de nabijheid van steden en dorpen, waardoor de kans op besmettelijke ziekten toeneemt.
Dit is inderdaad zoiets als het paard achter de wagen spannen. En voorkomen is beter dan genezen. Derhalve: Onmiddellijk beginnen met minder beesten. Is men de q-koorts weer vergeten??