Kamervragen PvdD over varkenshouder met varkensgriep

DEN HAAG – De Tweede Kamerfractie van de PvdD heeft schriftelijke vragen gesteld aan minister Kuipers (VWS) over een varkenshouder, medewerkers en familieleden die in 2019 besmet zijn met varkensgriep. Opmerkelijk is dat dit voorval niet in Nederland, maar in België is gedetecteerd. In 2016 heeft zich ook al een besmetting met varkensgriep voorgedaan bij een 9-jarig meisje uit Bakel.

Minister Kuipers (VWS) bevestigt dat deze casus zich in september 2019 heeft voorgedaan. “Achtereenvolgens kregen de kinderen van een dierverzorger, de dierverzorger zelf en de varkenshouder griepklachten. Ook de varkens op dat bedrijf hadden ziekteverschijnselen. De varkens zijn door een Belgische dierenarts bemonsterd, die ook de dierverzorger en varkenshouder vroeg om een neusswab bij zichzelf af te nemen. De Vlaamse dierenarts was de practicus van het bedrijf.”

“Via die dierenarts van het bedrijf zijn monsters van de varkens, dierverzorger en varkenshouder opgestuurd naar het laboratorium van de veterinaire faculteit in Gent in verband met hun varkensinfluenzasurveillance. In de monsters van de varkenshouder en varkens is influenzavirus type A gedetecteerd. De varkenshouder is naar de huisarts geweest die een behandeling heeft ingesteld. De casus is in maart 2020 bij de GGD gemeld, de Belgische veterinaire collega’s wisten niet dat influenza-infecties bij mensen vanuit dieren in Nederland meldingsplichtig is”, aldus minister Kuipers.

Eerdere casus varkensgriep
Waar deze besmettingen met varkensgriep zich hebben voorgedaan, laat de minister in het midden. In 2016 heeft zich ook een besmetting met varkensgriep voorgedaan. Het ging hierbij om een 9-jarig meisje uit Bakel dat bijna aan de infectie is overleden. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieuhygiëne (RIVM) meldde deze casus destijds op haar website zonder er verder ruchtbaarheid aan te geven.

GGD-arts Danielle van Oudheusden van het team Infectieziekten zei destijds tegen het ED dat er geen waarschuwing is uitgegaan, omdat er toen geen andere patiënten met varkensgriep zijn gevonden. Volgens minister Kuipers is in het expertrapport Bekedam aandacht geschonken “aan het borgen van meldingen van aangifteplichtige ziekten bij dier en mens wanneer microbiologische laboratoria in het buitenland gevestigd zijn, en dit zal worden besproken in het Nationaal Actieplan versterking zoönosenbeleid.”

Gebrek aan monitoring
Esther Ouwehand (PvdD) wijst erop dat deskundigen tijdens een hoorzitting hun zorgen hebben uitgesproken over het gebrek aan monitoring op virussen in de Nederlandse varkenshouderij. Ze wil concreet van de minister de bevestiging dat er in de Nederlandse varkenshouderij niet wordt gecontroleerd of er vogelgriepvirussen rondgaan? Minister Kuipers antwoordt dat op locaties waarbij sprake is van besmetting met pluimvee en ook varkens worden gehouden, de varkens op die locatie door de NVWA worden bemonsterd voor onderzoek op HPAI-besmetting. “Dit is verplicht op grond van EU-regelgeving.”

“Een structurele, door de overheid opgezette surveillance op varkensbedrijven, wordt niet uitgevoerd. Na overleg binnen het (humaan-veterinaire) Signaleringsoverleg-zoönosen heeft het RIVM mij hierover geadviseerd en ik heb vervolgens gevraagd een plan van aanpak op te stellen om te komen tot een surveillanceprogramma op varkensinfluenza. Ik heb dit plan onlangs ontvangen. Omdat het een ‘one health’-datasharingproject betreft, wordt dit plan samen met het ministerie van LNV beoordeeld.”

Samenwerking artsen & dierenartsen
Dat VWS intensief samenwerkt met LNV lijkt een geruststellende gedachte, maar uit promotieonderzoek (2017) van Floor Haalboom blijkt dat het landbouwdomein gedurende bijna de hele twintigste eeuw dominant was over het volksgezondheidsdomein bij het omgaan met zoönosen onder landbouwdieren in Nederland.

Haalboom concludeert dat ‘One Health’, de samenwerking tussen humane en veterinaire geneeskunde, niet kon voorkomen dat er geregeld botsingen waren tussen de domeinen landbouw en volksgezondheid. Het leggen van nadruk op samenwerking tussen disciplines (One Health) zal volgens haar geen oplossing brengen voor fundamentelere, politieke problemen rond zoönosen afkomstig van productiedieren.

Varkens en pluimvee in Brabant
Mens, Dier & Peel en Milieuvereniging Land van Cuijck hebben in 2014 op basis van onderzoek vastgesteld dat er op dat moment circa 90 bedrijven in Brabant waren waar zowel pluimvee als varkens op één locatie werden gehouden. Verder staat ruim 90% van alle pluimveebedrijven in Brabant binnen een afstand van 1.000 meter van een nabijgelegen varkensbedrijf.

Het RIVM adviseerde in 2008 in het rapport  Volksgezondheidsaspecten van veehouderij – megabedrijven in Nederland; zoönosen en antibioticumresistentie om minimaal een afstand van 1 tot 2 kilometer tussen pluimvee- en varkensbedrijven aan te houden in verband met het risico op mutaties van het influenzavirus en varianten die kunnen overspringen naar mensen (zoönosen). Tot dusver wordt daar nog steeds géén rekening mee gehouden bij het verlenen van vergunningen.

Zie ook:

• Kamerbrief minister Kuipers (VWS) op schriftelijke vragen PvdD
• NRC, 14 januari 2022, ‘Vogelgriep waart altijd rond. Waarom houden virologen nu dan hun hart vast?‘
• NRC, 3 mei 2013, ‘Combinatievirus is besmettelijk via lucht‘