LEEUWARDEN – ‘Het stikstofprobleem is uitgegroeid tot een megacrisis. Falend landbouwbeleid en Wageningse theorieën speelden daarbij een belangrijke rol.’ Dat schrijft emeritus-hoogleraar Jan Douwe van der Ploeg (WUR) in zijn recent verschenen boek Gesloten vanwege stikstof; achtergronden, uitwegen en lessen. ‘De megacrisis van nu vertakt zich internationaal en is ecologisch, economisch, sociaal en politiek van aard. Ondertussen zit Nederland op slot.’
‘Gesloten vanwege stikstof’ laat zien dat het verzet van grimmige boerenactiecomités een script volgt dat ook al in eerdere episodes was beproefd. ‘Nieuw is evenwel dat dit verzet zich verbindt met krachtige agro-industrieën en een aanzienlijk deel van het electoraat. Daarmee ontstaat een politiek blok dat een ernstige bedreiging voor de democratie kan worden – of misschien al is’, schrijft Van der Ploeg
Volharden in grimmigheid
Tegelijkertijd is er goed nieuws. Het boek laat zien dat boeren de uitstoot van stikstof sterk terug kunnen brengen. Dat roept de vraag op waarom anderen volharden in grimmigheid en ook hoe politiek en overheid zich in deze megacrisis moeten opstellen. Jan Douwe van der Ploeg stond jarenlang midden in het veld van de wetenschap en op het land.
Van der Ploegs betrokkenheid als emeritus-hoogleraar aan de WUR biedt een unieke kijk op het ontstaan en de verharding van het stikstofvraagstuk en op het institutionele onvermogen dit vraagstuk op te lossen. Dankzij dezelfde betrokkenheid kan de auteur óók originele uitwegen aangeven. Hij was naast hoogleraar aan de WUR, lid van de Raad voor het Landelijke Gebied en adviseur van de Europese Commissie.
Interview Vroege Vogels
In een interview met het radioprogramma Vroege Vogels (BNNVara) reageerde Van der Ploeg op 10 november 2023 op de heersende opvatting dat de Nederlandse agrarische industrie misschien wel het meest efficiënt en hoogproductief is ter wereld. Ook rekent hij af met een hardnekkige perceptie ‘hoe intensiever hoe minder emissies per eindproduct’.
“Zo geredeneerd is onze agrarische industrie misschien wel de schoonste van Europa. Maar die redenering klopt niet”, aldus Van der Ploeg. In ‘Gesloten vanwege stikstof’ maakt hij korte metten met deze en andere fabels. Het boek geeft een unieke kijk op het institutionele onvermogen om het stikstofvraagstuk op te lossen. De stikstofcrisis is internationaal vertakt en is ecologisch, economisch, sociaal en politiek van aard.
Oogkleppen
Van der Ploeg plaatste de vastgelopen aanpak van het stikstofprobleem in Vroege Vogels in breder perspectief. “De stikstofcrisis is een vooroefening van de klimaatcrisis. Ons vermogen om hiervan te leren is niet verbazingwekkend groot. Radicaal populisme, het loden gewicht van het eigen gelijk, is een giftige cocktail.”
Van der Ploeg: “Populisme zet ons oogkleppen op. We hoeven niet meer na te denken. Het leidt tot onbestuurbaarheid; een politiek blok dat met steun van radicale groepen en agro-industrie allerlei zaken kan tegenhouden, maar geen oplossingen kan creëren.”
- Jan Douwe van der Ploeg: ‘Gesloten vanwege stikstof’ (Noordboek, ISBN: 9789464711370)
- Zie ook: Stikstof. De sluipende effecten op natuur en gezondheid (Uitgeverij Lias, prof. Jan Willem Erisman, prof. Wim de Vries, et al.
