Arbeidsmigranten huisvesten tussen pluimvee en varkens?

ELSENDORP – Bij de naam ‘Paradijs’ denk je niet aan het huisvesten van arbeidsmigranten in een verbouwde loods tussen pluimvee- en varkensstallen. Toch heeft het gemeentebestuur van Gemert-Bakel besloten om op die locatie woonruimte voor arbeidsmigranten toe te staan. Mens, Dier & Peel heeft een bezwaarschrift ingediend, vanwege risico’s voor de volksgezondheid.

De huisvestingslocatie in de loods aan Paradijs 40 ligt op slechts 28 meter afstand van de dichtstbijzijnde pluimveestal. Op het bedrijf worden 200.000 mestkuikens gehouden. Aan de andere zijde van de loods staat op circa 32 meter afstand een varkensbedrijf met 4.209 mestvarkens. De locatie ligt in een gebied dat in 2003 is aangewezen als concentratiegebied voor de intensieve veehouderij (LOG) na de varkenspest van 1997.

Risicovol
Het huisvesten van grote aantallen pluimvee en varkens op zeer korte afstand van elkaar is volgens experts risicovol vanwege de kans op het ontstaan van mutaties/zoönosen van influenza (vermenging vogel- en varkensgriep). Om uitgerekend tússen deze mix van dieren en bovendien op zeer korte afstand óók nog eens arbeidsmigranten te huisvesten, vindt Mens, Dier & Peel vanuit het oogpunt van welzijn en volksgezondheid ongewenst en onverantwoord.

Gezondheidsraad
In diverse onderzoeksrapporten van RIVM en Gezondheidsraad is de afgelopen jaren gewaarschuwd voor de risico’s en negatieve effecten van grote aantallen vee en mix van diersoorten voor omwonenden. De Gezondheidsraad stelde in het rapport Gezondheidsrisico’s rond veehouderijen (2012) dat de uitstoot en concentratie van componenten in de buitenlucht rond pluimveebedrijven ‘duidelijk hoger’ zijn. Ook longontsteking wordt significant vaker gevonden bij omwonenden van pluimveehouderijen.

‘Op enkele tientallen meters afstand tot sommige veehouderijbedrijven, in het bijzonder een pluimveebedrijf, kan de endotoxineconcentratie rond de 30 EU/m3 liggen’, aldus de Gezondheidsraad. En: ‘Op zeer korte benedenwindse afstand werden bij varkenshouderijen vijf- tot maximaal tienvoudige verhogingen van endotoxinen ten opzichte van de achtergrondconcentratie gevonden.’ Voorjaar 2024 komt de Gezondheidsraad met een nieuw rapport over vaccinatie en vogelgriep.

Minimale afstand
Het RIVM adviseerde in 2008 in rapport Volksgezondheidsaspecten van megabedrijven in Nederland; zoönosen en antibioticumresistentie om tussen pluimvee- en varkensbedrijven minimaal een afstand van 1 tot 2 kilometer aan te houden. Dit in verband met het risico op verspreiding van dierziekten en het ontstaan van zoönosen. Aan de Paradijs wordt dit advies volledig in de wind geslagen. Daar komt de huisvesting van arbeidsmigranten nog eens bovenop.

Pluimvee en varkens
Viroloog Ab Osterhaus reageerde op 1 februari 2014 in het ED op situaties waarin pluimvee en varkens op korte afstand van elkaar worden gehouden: “We weten dat dierlijke virussen kunnen overgaan naar mensen. De eerste keer dat dit werd aangetoond was toen in 1997 een jongetje in Hong Kong stierf aan een gemuteerde vogelgriep. Dat geloofde aanvankelijk niemand”, aldus Osterhaus. “Maar in 2003 ging weer een vogelgriepvirus vanuit China de wereld over en maakte miljoenen mensen ziek. Honderden mensen stierven, onder wie een Nederlandse dierenarts. Het virus was afkomstig uit een gebied waar veel varkens en kippen bij elkaar zitten.”

Ook het risico op besmetting van mensen met varkensgriep (pest) is niet ondenkbeeldig. Het RIVM maakte in 2016 melding van een meisje in Bakel dat op de intensive care belandde en bijna overleed aan de gevolgen van een infectie met varkensgriep. Een recentere casus betreft de melding van een besmetting door minister Kuipers (VWS) naar aanleiding van Kamervragen in 2022 van een varkenshouder, medewerkers en familieleden met varkensgriep in 2019.

Stankoverlast
In 2013 en 2014 dienden omwonenden diverse malen klachten in vanwege stankoverlast afkomstig van het pluimveebedrijf aan Paradijs 40. Hoewel alle bezwaren van omwonenden stelselmatig werden afgewezen, maakte het college van burgemeester en wethouders op 18 februari 2014 ineens bekend dat er toch een ontwerpbesluit is genomen om de omgevingsvergunning ‘ambtshalve aan te passen’.

Destijds was er ook bij de provincie Brabant twijfel ontstaan over het rekenmodel (V-stacks) dat nog steeds wordt gehanteerd bij de vergunningverlening aan intensieve veehouderijen in het kader van de Wet geurhinder en veehouderij (Wgv). Het was in 2014 aanleiding voor het provinciebestuur om een brief naar staatssecretaris Mansveld te sturen, waarbij Paradijs 40 expliciet als voorbeeld werd genoemd.

Omstreden rekenmodel
De betrouwbaarheid van het V-stacksmodel werd een jaar later bevestigd in een ander onderzoek. GGD Brabant/Zeeland, Universiteit Utrecht (IRAS), ZonMw en de Academische Werkplaats Milieu en gezondheid stelden namelijk in 2015 vast dat omwonenden van intensieve veehouderijen meer en vaker last hebben van stankoverlast dan wordt aangenomen op basis van de Handreiking Wgv (gebaseerd op V-stacks). De mate van hinder hangt in de praktijk samen met de geurbelasting in de omgeving én het diertype. In de huidige Wgv -en dus ook het geurbeleid van de gemeente Gemert-Bakel- wordt daar géén rekening mee gehouden.

In de Wgv wordt wel een ondergrens (minimumafstand) gehanteerd over de toegestane afstand tussen de buitenzijde van een dierenverblijf en de buitenzijde van een nabijgelegen woning van derden. Dit is 50 en 25 meter voor respectievelijk varkens- en pluimveehouderijen; zowel binnen als buiten de bebouwde kom. Aan deze eis wordt in dit geval niet voldaan. Dit leidt ertoe dat de arbeidsmigranten in deze huisvesting aan aanzienlijke hoeveelheden stank en endotoxinen kunnen worden blootgesteld.

Ongezond en onethisch
Het toestaan van huisvesting van arbeidsmigranten onder deze omstandigheden is niet alleen risicovol en ongezond, maar ook onethisch. Het zijn immers omstandigheden waar Nederlandse werknemers (burgers) absoluut geen genoegen mee zouden nemen. Mens, Dier & Peel heeft het gemeentebestuur daarom met klem verzocht het besluit te heroverwegen.