Aantal geiten blijft stijgen in Brabant ondanks ‘moratorium’

DEN HAAG / NOORD-BRABANT – Begin 2022 antwoordde de toenmalige minister van Volksgezondheid, Ernst Kuipers, op Kamervragen van de PvdD dat hij ‘nauwelijks uitbreiding’ van de geitenhouderij verwachtte. Dit vanwege het moratorium op uitbreiding van geitenbedrijven in Noord-Brabant en de meeste andere provincies. Uit cijfers van het CBS blijkt dat, ondanks het in 2017 ingestelde ‘tijdelijke moratorium’, het aantal geiten in Brabant is blijven stijgen.

Volgens het CBS werden er in 2022 in Noord-Brabant 175.805 geiten gehouden. Een jaar later was het aantal geiten gestegen tot 185.279; een toename van bijna 10.000 dieren (+5,4%). Ten opzichte van 2017, het jaar van invoering van het tijdelijke moratorium, nam het aantal geiten in Brabant toe met 17.765 (+11,3%).

Wanneer we 2007 als referentiejaar nemen, het jaar van de massale besmettingen met Q-koorts in Brabant, dan zien we dat het aantal geiten sindsdien met 70.857 dieren is gestegen. Dat is omgerekend een stijging van 62%. Veel lering is er kennelijk niet getrokken uit de Q-koortsuitbraken tussen 2007-2010, een zoönose waar veel mensen tot op vandaag de lasten van ondervinden.

Ontwikkeling van het aantal geiten in vijf provincies met meeste geitenbedrijf en de Brabantse en Limburgse Peelregio. Bron: CBS

Brabant grootste toename
Vergeleken met andere provincies was de stijging van het aantal geiten in Brabant het grootste. Brabant staat namelijk nog steeds met stip op plaats #1 als provincie met het grootste aantal geiten, gevolgd door Gelderland (#2) en Overijssel (#3).

De Peelregio (grensgebied Brabant & Limburg) stond in 2023 op plaats #4 met 79.219 geiten. Dat is een stijging van 4.699 dieren ten opzichte van een jaar eerder (+6,3%). Ten opzichte van de Q-koortsjaren (2007-2010) nam het aantal geiten in de Peelregio toe van 30.464 naar 79.219. Dat is een toename van 48.755 geiten (+160%).

Statenvragen GroenLinks
GroenLinks Brabant heeft mei 2021 vragen gesteld over toename van het aantal geiten in onze provincie (destijds +15.864). De fractie maakt zich zorgen over de gezondheidsrisico’s van het aantal geiten in Noord-Brabant en vroeg om extra maatregelen. Gedeputeerde Lemkes (CDA) antwoordde liever de resultaten van het onderzoek naar oorzaken van longontstekingen rond geitenhouderijen af te wachten. Omdat deze onderzoeksresultaten pas in 2024 worden verwacht, vroeg GroenLinks het provinciebestuur direct in actie te komen.

Kamervragen PvdD
De Kamerleden Eva van Esch en Leonie Vestering (PvdD) stelden 15 november 2021 schriftelijke Kamervragen aan de minister van Volksgezondheid (destijds Hugo de Jonge) over de ontwikkeling van de geitenhouderij in Brabant. Dit naar aanleiding van het “Brabants beleidskader landbouw en voedsel 2030”. Daarin staat dat, ondanks de ingestelde moratorium (geitenstop), het aantal geiten in Brabant naar verwachting met 29% zal toenemen tot 2030. En daarna, bij het toestaan van autonome ontwikkelingen (schrappen moratorium), nog verder zal groeien.

Antwoord minister VWS
De tussentijds aangetreden minister van Volksgezondheid Ernst Kuipers antwoordde op 21 januari 2022, mede namens minister Staghouwer (LNV), dat het aantal geiten naar verwachting zal toenemen, voor zover de bestaande stallen daartoe mogelijkheden bieden. Hij citeerde hierbij uit het “Brabants beleidskader landbouw en voedsel en de bijlage hierbij (Plan MER)”:

“Het betreft dus latente vergunningsruimte. Vanwege het moratorium in Noord-Brabant is nieuwvestiging of het uitbreiden van bestaande stallen niet mogelijk, ook als de houder nog ruimte heeft voor extra dieren op zijn milieuvergunning”, aldus minister Kuipers. ‘Vanwege het moratorium in Noord-Brabant is nieuwvestiging of het uitbreiden van bestaande stallen niet mogelijk, ook als de houder nog ruimte heeft voor extra dieren op zijn milieuvergunning.’

Deze grafiek toont het aantal vergunde geiten in 2017 afgezet tegen het aanwezige aantal geiten volgens het CBS in 2017. Het grijze gebied geeft de ‘latente ruimte’ aan. De tabel hieronder geeft de latente ruimte aan per gemeente in 2017:

Aantal geiten in Brabant: vergund versus opgave CBS 2017

Aantal geiten per gemeente* in Brabant & Limburg '07, '17, '23

Bevoegdheid provincies
Kuipers: ‘De afgelopen jaren hebben diverse provincies waar relatief veel geiten worden gehouden (Noord-Brabant, Limburg, Gelderland, Utrecht, Overijssel, Flevoland, Zuid-Holland en Noord-Holland) vanuit het voorzorgsprincipe een moratorium ingesteld om uitbreidingen en/of nieuwvestiging van geitenhouderijen tijdelijk tegen te gaan. De bevoegdheid hiervoor ligt bij de provincies.’

Toename ‘afgevlakt’
Volgens de minister is ‘sinds het invoeren van beperkende maatregelen op provincie-niveau de toename van het aantal geiten afgevlakt. Het aantal melkgeiten is nog licht toegenomen op basis van vergunningen, die voor het moratorium werd ingesteld, waren afgegeven’.

Uit de cijfers van het CBS blijkt dat, ondanks het fraai klinkende moratorium, dat met name in Brabant het aantal geiten in 2023, na een stabiliserend dipje in 2020-2022, verder is toegenomen. Dat betekent dat geitenhouders actief gebruik blijven maken van de zogeheten ‘latente ruimte’. Uitgerekend in dé provincie waar tussen 2007-2010 de grootste Q-koortsuitbraak ter wereld plaatsvond.

RIVM-onderzoek
De PvdD wees de minister van Volksgezondheid daarom ook op RIVM-onderzoek (VGO-III) naar het verschijnsel dat omwonenden binnen een straal van twee kilometer van een geitenhouderij (in totaal 1,7 miljoen Nederlanders) 40% tot 60% meer risico lopen om een longontsteking te krijgen. Volgens het RIVM worden deze longontstekingen mogelijk veroorzaakt door een (nieuwe) zoönose, dat is een ziekte die overdraagbaar is van dier op mens.

Antwoord van minister Kuipers (VWS): “Het is nog steeds onduidelijk waardoor het verhoogde risico op longontstekingen wordt veroorzaakt. De hypothesen hierover lopen uiteen; het kan bijvoorbeeld komen door een specifieke ziekteverwekker die van dieren afkomstig is (zoönose) of doordat mensen gevoeliger voor longontsteking worden door de blootstelling aan stoffen, die bij veehouderijbedrijven vrijkomen, zoals fijnstof, endotoxines (onderdelen van micro-organismen) en ammoniak. Het onderzoeksprogramma VGO-III moet inzicht geven in de oorzaak van dit verhoogde risico.”

Voorzorgsbeginsel?
De uitkomst van het VGO-III-onderzoek wordt volgens minister Kuipers (inmiddels opgestapt) naar verwachting eind 2024 bekend gemaakt. Gelet op de aanwijzingen dat omwonenden van intensieve geitenhouderijen mogelijk een verhoogd risico lopen op het krijgen van een longontsteking en mede gelet op de nasleep van de Q-koortsuitbraak, waar nog altijd veel mensen dagelijks de gevolgen van ondervinden, zou je verwachten dat de overheid het voorzorgsbeginsel serieuzer zou hanteren. De cijfers van het CBS tonen aan dat het huidige ‘moratorium’ in de praktijk allesbehalve een stop is op verdere groei van het aantal geiten.

Bronnen:

• Kamervragen PvdD gericht aan minister van VWS, 15 november 2021 (PDF)
• Antwoord minister van VWS mede namens minister LNV, 21 januari 2022 (PDF)
• Zie ook: Onderzoek naar oorzaken longontsteking bij geitenhouderijen