WAGENINGEN – Tussen 2006 en 2010 is er 45 miljoen kg fosfaat ‘zoek’ geraakt afkomstig uit varkensmest. Dat blijkt uit het rapport ‘Synthese mestmonitor 2006-2010’ van Wageningen Universiteit. In het rapport zijn de verschillen in kaart gebracht tussen de berekende hoeveelheid fosfaat die van veehouderijbedrijven moet worden afgevoerd en de daadwerkelijke afgevoerde hoeveelheden op basis van de Vervoersbewijzen Dierlijke Mest (VDM).
Volgens berekeningen van Wageningen Universiteit bedroeg de berekende hoeveelheid fosfaat uit dierlijke mest in 2010 in Nederland in totaal 178 miljoen kg. Daarmee wordt het met de EU afgesproken mestplafond ruimschoots overschreden. Uit de registratie van veehouders blijkt dat iets meer dan de helft van de mest op het eigen bedrijf is gebruikt. De andere helft is afgezet via de mestmarkt naar de landbouw (circa 40 procent) of geëxporteerd naar het buitenland (circa 30 procent). Verder is circa 20 procent verbrand of afgezet buiten de landbouw in Nederland en nog eens 10 procent afgezet buiten de landbouw.
Structureel minder aangeboden
Op basis van de vervoersbewijzen blijkt dat er de afgelopen vijf jaar structureel 20 procent minder varkensmest is afgevoerd dan op basis van modelberekeningen verwacht zou mogen worden. Het gaat daarbij om in totaal 45 miljoen kg fosfaat die nog ergens opgeslagen moet zijn. Deze hoeveelheid staat gelijk aan de totale jaarproductie van fosfaat in varkensmest. Bij deze modelberekeningen is rekening gehouden met de totale aan- en afvoer van fosfaat via (veevoer), producten (vlees) en afvalstoffen (mest).
Volgens de boeteclausule die in de Meststoffenwet staat (11 euro boete per kg fosfaat) zou over de 45 miljoen kg fosfaat een boete betaald moeten worden van bijna 500 miljoen euro. Daarbovenop komt een boete à 7 euro voor het verdwijnen van de daaraan gekoppelde hoeveelheid stikstof (1,25 miljard euro) en nog eens 7 euro per kg voor het overtreden van de Mestwet (500 miljoen). Bij elkaar opgeteld levert dat een boete op van ruim 2 miljard euro. Deze boete is nooit geïnd door de daarvoor aangewezen instanties.
‘Vooralsnog kunnen we deze verschillen tussen de geregistreerde afzet en de afzet volgens modelberekeningen maar voor een deel verklaren uit onzekerheden rondom de mineralenproducties en gemeten gehalten. Mogelijkerwijs zijn er voorraden (in de vorm van bezinklagen) opgebouwd door het onvoldoende mengen van de varkensmest. Hierover is niet veel bekend’, stellen de onderzoekers.
Overschot 22 miljoen kg
Volgens het rapport was er in 2010 voor circa 6 tot 11 miljoen kg fosfaat uit varkensmest geen bestemming. Daarbovenop komt het overschot in 2011. Bij elkaar opgeteld levert dat een fosfaatoverschot op van 12 à 22 miljoen kg. Hierdoor zal de druk op de mestmarkt toenemen met als gevolg dat de afzetkosten voor varkensmest sterk zullen oplopen.
Vast staat dat het verschil in berekende en afgevoerde hoeveelheid fosfaat uit varkensmest de komende jaren hoe dan ook een keer op de mestmarkt aangeboden zal moeten worden. Dat geldt dus ook voor de fosfaatverschillen die zijn opgebouwd in de periode 2006 – 2010. Indien dat niet gebeurt, lijkt er maar één conclusie mogelijk. Het staat niet in dit rapport, maar dan is zeker niet uitgesloten dat er miljoenen kilo’s fosfaat meer in het milieu terecht zijn gekomen dan tot dusver wordt aangenomen.
Inkrimpen veestapel
Om het mestoverschot te verminderen, zal volgens het rapport de export en/of verwerking van dierlijke mest moeten toenemen. Daarnaast zou ook mestscheiding en een vermindering van de hoeveelheid fosfaat in het voer een bijdrage kunnen leveren. Opmerkelijk is dat nergens in het rapport gesproken wordt over inkrimpen van de veestapel. Wat dat betreft wordt er weer eenzijdig gekozen voor een ‘end of pipe’ oplossing. Milieugroepen pleiten daarom al jaren voor het aanpakken van de bron: minder import van veevoer en inkrimpen van de veestapel.
