DEN HAAG – Het ammoniak- en stikstofbeleid van de Nederlandse overheid is onvoldoende effectief om het verlies aan biodiversiteit te keren. Dat stelt de Algemene Rekenkamer in een kritisch rapport dat deze week is verschenen naar de duurzaamheid van de intensieve veehouderij. Luchtwassers die de ammoniakuitstoot moeten tegengaan, blijken in de praktijk niet volgens voorschrift te functioneren of zijn zelfs helemaal niet geïnstalleerd. Ook de effecten van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS) worden veel te rooskleurig voorgesteld.
Het rapport is een vervolg op een eerder onderzoek (2008). In dit vervolgonderzoek zijn de effecten onderzocht van het gevoerde overheidsbeleid ten aanzien van het terugdringen van de ammoniakuitstoot en het beperken van de stikstofneerslag op de natuur in Nederland. Daarnaast is gekeken naar of de overheid erin is geslaagd met haar beleid het dierenwelzijn te bevorderen. De conclusies zijn ontnuchterend.
Onvoldoende effect
Zo geeft de Rekenkamer aan dat de het beleid om de ammoniakuitstoot en neerslag van stikstof te verminderen, onvoldoende effect heeft gehad om het verlies aan biodiversiteit in Nederland te verminderen. Op papier is de uitstoot van ammoniak sinds 2009 weliswaar gedaald tot onder het Europese plafond, maar in de praktijk bedreigt de stikstofneerslag nog steeds de biodiversiteit in diverse gebieden. De Rekenkamer wijt dat aan de volgende problemen:
Luchtwassers die de ammoniakuitstoot moeten tegengaan, blijken in de praktijk niet volgens voorschrift te functioneren. ‘Vooral op varkenshouderijen werken luchtwassers niet goed of zijn deze in strijd met de milieuvergunning zelfs niet geïnstalleerd. Hierdoor ligt de werkelijke uitstoot van stallen met luchtwassers hoger dan de minister veronderstelt.’ Deze bevindingen sluiten aan op eerdere rapporten.
De meetmodellen om de ammoniakuitstoot te berekenen staan ter discussie en kennen onzekerheden. Zelfs wanneer rekening wordt gehouden met de onzekerheidsmarges in de meetmodellen voor ammoniakuitstoot, is de stikstofneerslag door ammoniakuitstoot in Nederland nog steeds te hoog voor behoud van de biodiversiteit. Daar komt bij dat door afschaffing van de melkquota in de rundveehouderij in 2015 de ammoniakuitstoot verder gaat toenemen, vanwege toename van het aantal melkkoeien.
Programmatische Aanpak Stikstof
Door aanvullend beleid (Programmatische Aanpak Stikstof; PAS) probeert de overheid de ammoniakuitstoot te verminderen, maar de invoering van die maatregel is vertraagd. ‘Tegelijkertijd biedt de minister ruimte voor uitbreiding in de intensieve veehouderij en daardoor gelegenheid om meer ammoniak uit te stoten. Hierdoor wordt de helft van de met de PAS beoogde ammoniakreductie tenietgedaan’, stelt de Algemene Rekenkamer vast.
Daarmee legt de Rekenkamer direct de vinger op de zere plek. Vanuit de Peelregio, in het bijzonder Werkgroep Behoud de Peel, is de staatssecretaris al diverse malen gewezen op het veel te mooi voorgespiegelde effect van de PAS. Met inzet van techniek kan slechts een zeer geringe depositiereductie van maximaal 30 procent in de Peel worden bereikt. Voorwaarde daarbij is bovendien dat alle technieken maximaal en optimaal functioneren én het aantal dieren in de Peelregio gelijk blijft. Dat is in de praktijk nooit het geval.
Aanbeveling Rekenkamer
De Rekenkamer schrijft in een aanbeveling dat zowel de staatssecretaris van Economische Zaken als de staatssecretaris van Infrastructuur en Milieu samen de milieuvoorschriften zouden moeten aanscherpen om de ammoniakuitstoot en stikstofneerslag te reduceren. ‘Op termijn zijn wellicht verdergaande maatregelen nodig, zoals heroverweging van ruimtelijke doelen. Zo kan de staatssecretaris scherper kiezen waar veehouderij of waar natuurkwaliteit voorrang krijgt’, aldus het rapport.
Ook geeft de Rekenkamer de minister van Infrastructuur en Milieu de aanbeveling mee om in overleg met gemeenten en provincies te zorgen voor betere handhaving van milieuvoorschriften om te komen tot een lagere ammoniakuitstoot. Tevens dienen de ministers van EZ en IenM een meetmethode te hanteren, waarin alle relevante nieuwe inzichten en ontwikkelingen zijn verwerkt om de ammoniakuitstoot te verlagen.
Reactie staatssecretaris
Staatssecretaris Sharon Dijksma (EZ) laat mede namens haar collega van Infrastructuur en Milieu weten dat zij de ammoniakuitstoot verder gaan beperken. Op de aanbeveling van de Rekenkamer om in het ruimtelijk beleid scherper te kiezen waar veehouderij en waar natuurkwaliteit voorrang krijgt, wil de staatssecretaris nog niet ingaan.
Nawoord Rekenkamer
In een nawoord stelt de Algemene Rekenkamer dat de verplichte elektronische monitoring de handhaving van het correct gebruik van luchtwassers eenvoudiger kan maken, maar dat de informatie die uit deze monitoring door provincies, gemeenten en staatssecretaris ook daadwerkelijk gebruikt moeten worden in het toezicht en het beleid. ‘Daarover missen wij toezeggingen.’
- Download: Rapport Algemene Rekenkamer | Reactie staatssecretaris
