Kwaliteit oppervlaktewater Peelregio ontoereikend tot slecht

DE PEEL – De fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater is op veel plaatsen in Brabant en Midden-Limburg onvoldoende. In de Peelregio varieert de waterkwaliteit zelfs tussen ‘matig’, ‘ontoereikend’ tot ‘slecht’. Vermesting is een van de belangrijkste oorzaken. Dat blijkt uit een recente studie van het Compendium voor de Leefomgeving (een samenwerking tussen CBS, Planbureau voor de Leefomgeving en Wageningen UR) naar de stand van zaken van de Kaderrichtlijn Water 2013.

Over heel Nederland gezien is de fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater in slechts 245 van de 713 waterlichamen op alle onderdelen ‘goed’. Bij de overige waterlichamen in Nederland is de kwaliteit op minimaal één onderdeel onvoldoende. In de Peelregio scoort de waterkwaliteit op meerdere onderdelen een onvoldoende of nog slechter. Deze resultaten zijn gebaseerd op tussentijdse gegevens over de meetperiode 2009-2013.

Meeste wateren voldoen niet
Volgens de Kaderrichtlijn Water (KRW) moet de fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater worden betrokken bij het beoordelen of de ecologische en biologische elementen in orde zijn. Uit recent onderzoek van het Compendium blijkt dat de meeste waterlichamen niet voldoen aan de gewenste KRW-kwaliteit. De ecologische kwaliteit is matig, ontoereikend of slecht. Dit komt volgens de onderzoekers vooral door de geringe biologische kwaliteit.

De kwaliteit van het oppervlaktewater wordt uitgedrukt in de chemische kwaliteit en de biologische kwaliteit. De ecologische kwaliteit wordt vooral bepaald door de biologische kwaliteit en daarnaast door de beoordeling van de overig relevante verontreinigende stoffen en de fysisch-chemische kwaliteit. In de KRW is een methode vastgesteld voor de beoordeling van het oppervlaktewater, waarbij gelet wordt op fysisch-chemische kwaliteit, ecologische en biologische kwaliteit, enz.

Deze kaart toont de ecologische en biologische kwaliteit van het oppervlaktewater in Oost-Brabant en een groot deel van Limburg. Bron: Compendium voor de Leefomgeving.

Ecologische kwaliteit
De ecologische kwaliteit is bijna overal matig tot slecht; de score ‘(zeer) goed’ wordt nergens in Nederland gehaald. Bij 36 waterlichamen is de biologische kwaliteit wel goed, maar is de fysisch-chemische kwaliteit of de kwaliteit van de overig relevante stoffen niet goed. Deze resultaten zijn gebaseerd op tussentijdse gegevens van de periode 2009-2013. De eerste rapportage was in 2009 en de tweede rapportage volgt in 2015.

• Biologische kwaliteit oppervlaktewater, 2013

Deze kaart toont de fysisch-chemische kwaliteit van het oppervlaktewater in Oost-Brabant en een groot deel van Limburg. Bron: Compendium voor de Leefomgeving.

Chemische kwaliteit
Bij ruim de helft van de waterlichamen is de chemische kwaliteit onvoldoende. De chemische kwaliteit is gebaseerd op 45 stoffen die Europees vastgesteld zijn. De belangrijkste stoffen die de fysisch-chemische beoordeling negatief beïnvloeden zijn stikstof en fosfor. Deze stoffen zijn in ruim de helft van de waterlichamen onvoldoende. Voor deze stoffen wordt het gemiddelde van het zomerhalfjaar beoordeeld. In de zoute wateren wordt in plaats van totaal stikstof het gemiddelde van het winterhalfjaar van opgelost anorganisch stikstof (DIN) beoordeeld, fosfor wordt niet beoordeeld. In meren wordt het doorzicht beoordeeld. Het doorzicht is vaak onvoldoende door de groei van algen, waardoor het water troebel wordt.

• Fysisch-chemische kwaliteit oppervlaktewater KRW, 2013

Belangrijke oorzaken
De belangrijkste oorzaken voor de matige tot slechte kwaliteit van het Nederlandse oppervlaktewater (en specifiek de binnenwateren) zijn:

• Vermesting met de nutriënten stikstof en fosfor. De nutriënten zijn afkomstig van de uit- en afspoeling van meststoffen van landbouwgronden en van de lozing van huishoudelijk afvalwater. Door de zuivering van rioolwater zijn de emissies van huishoudelijk afvalwater de afgelopen 30 jaar sterk afgenomen en nu is de landbouw de belangrijkste bron van nutriënten.
• Een slecht doorzicht komt door overmatige algengroei, welke ook weer door vermesting wordt veroorzaakt.
• Persistente stoffen, waarbij de concentraties te hoog zijn door emissies in het verleden.
• Inrichting van het water: de meeste beken zijn recht getrokken en hebben een strakke oever met weinig natuurlijke habitats voor planten en dieren. De meeste meren en kanalen hebben een harde oever van steen, waardoor het oeverecosysteem nauwelijks tot ontwikkeling komt. Het waterpeil is vrijwel altijd een vastgesteld peil, wat de natuurlijke dynamiek beperkt.
• Versnippering door de aanwezigheid van gemalen en stuwen: vissen kunnen nauwelijks migreren. Vispassages worden aangelegd om dit te verbeteren.
• Bestrijdingsmiddelen zorgen voor sterfte, vooral door piekbelasting sterven watervlooien.

Kwaliteit verbetert langzaam
De fysisch-chemische waterkwaliteit verbetert volgens de onderzoekers maar langzaam, sinds 2009 met slechts 18 procentpunt. Vergelijking zijn soms moeilijk tussen beoordelingen vanwege veranderingen in normen en methode van aggregeren. Zo zijn de normen voor stikstof en fosfor in beken ten opzichte van 2009 aangescherpt, maar in tegenstelling tot 2009 volstaat het nu als één van beide goed is. In de periode 2009-2013 zijn lichte verbeteringen geweest voor het zuurstofgehalte en het doorzicht van oppervlaktewateren. De beoordelingen van stikstof, temperatuur en de zuurgraad zijn echter slechts minimaal verbeterd.

• Bekijk zelf de interactieve kaart voor de waterkwaliteit